Ortanca (Hydrangea)

Ortanca (Hydrangea)

Ortancam

Bu yazımda sizlere ortanca bakımı, ortanca nasıl gübrelenmelidir, ortanca nasıl çoğaltılır,ortancalarda renk değişimi, ortanca hastalık ve zararlılarından kısaca bahsetmek istiyorum.

Birçok ortanca türü olmasına rağmen, çoğu güneşte veya kısmi gölgede büyütülebilir. Ancak, birçok ortanca türünün aşırı sıcak hava koşullarından hoşlanmadığını aklınızdan çıkarmayın. Bu nedenle, öğleden sonraları gölgede keyif yapabilecekleri bir yer bulmaya çalışın. Çok çeşitli topraklarda yetiştirilebilmelerine rağmen, ortancalar tipik olarak kolayca drenaj yapan zengin, nemli toprağı tercih ederler. Ekimden önce toprağın kompostla zenginleştirilmesi faydalıdır. Ortanca dikimi, don tehlikesi geçtikten sonra ilkbaharda yapılmalıdır. Dikimden sonra iyice sulayın. Ayrıca ortanca ekiminden sonra bir malç katmanı ekleyebilirsiniz.

Ortancalara baktığınızda su önemli bir faktördür. Özellikle kuru havalarda haftada en az bir kez derin sulama yapmalısınız. Ortancaları ayrıca baharda veya yaz aylarında yılda bir veya iki kez gübrelemek oldukça faydalıdır. Ortancalar kolayca ayrılabilir, ancak bu sadece sonbahar veya kış mevsimi sırasında yapılmalıdır. Tüm kökü kazarak çıkarın ve diğer saksıya nakledin. Çiçekler yeni büyüyen kısımlar yani filizler üzerinde üretildiğinden, çiçeklenmeleri sona erdikten sonra ortancalarda kuruyan çiçekbaşlarını kesmelisiniz.Kesilmeyen kurumuş çiçek başları ortancanızın enerji harcamasına ve dolayısı ile çiçek sayının azalmasına sebep olabilir.

Birçok ortanca türü olduğundan, ortancaların budaması ve bakımı her birinde ile farklı olabilir. En yaygın ortanca türleri Mopheads ve Lacecaps'tir (H. macrophylla). Bunlar, çoğumuzun çocukluktan hatırladığı büyük, küre şeklinde çiçeklere sahip çeşitler. Bunlar için budama genellikle yaz sonunda yapılmalıdır. Oakleaf ortancası (H. quercifolia) yaygın olarak yetiştirilen diğer bir çeşittir. Benzersiz sonbahar renkleri ve meşe yaprağı biçimli yaprakları vardır. Aynı zamanda daha kurak şartları da tolere edebilir. Oakleaf erken ilkbaharda budanır. Panicle (H. paniculata) ya da Pee Ge enin ise, yaz aylarında yavaş yavaş pembeye dönüşen beyaz çiçekleri vardır. H. arborescens ‘Grandiflora’ veya kar ortancaları her kış veya ilkbaharın başlangıcında toprağa ekilmelidir. Ortanca asması veya sarmaşık ortanca (H. anomala) genellikle budama gerektirmez, ancak yeni sürgünlerin kontrol altında tutulması için budama yapılabilir.

Ortancaların toprağı yaz boyunca nemli kalmalı ve bitkinin daha iyi çiçek açabilmesi için don olmadığı zamanlarda bir miktar soğukta kalması iyi olacaktır.Eksi 10 derece nin altındaki soğuklara genelde pek dayanmaz.Havadar alanlar ister.

Ortancalar nasıl üretilir?

Çelikle çoğaltma

Viktorya döneminde, ortancaların gösterişi ya da övünmeyi  temsil ettiği düşünülüyordu. Bunun nedeni, ortancaların muhteşem çiçekler üretmeleri  ve nadiren tohum üretiyor olmalarıydı.Ortancaların üretimi tohumun az olması nedeniyle genellikle çelikle yapılır.

Üretim için ilk adım olarak, çelik için uygun bir dal seçilmelidir. Sonbaharın başında, en az  15 cm uzunluğunda,  çiçeksiz ve yeni büyüme belirtisi olan  bir dal seçin. Yeni bir büyüme kolu, eski büyümeden daha açık bir yeşil olacaktır.

Uygun bir dal seçtikten sonra, keskin bir çift makas alın ve  yaprak düğümünün hemen altındaki  yerden dalı kesin. Bu yaprak düğümü,ileride  bir dizi yaprağın büyüyeceği yerdir. Ortanca kesimi en az 10 cm uzunluğunda olmalı ve seçilen yaprak düğümünün üzerinde en az bir ek yaprak kümesi içermelidir.  Ardından, çelikteki en üstteki yaprak kümesini kesin. Kesimin sadece iki yaprağı kalmalıdır. Kalan iki yaprağı yarım çapraz olarak (uzunlamasına değil) kesin. Varsa, kesme ucunu köklenme hormonuna daldırın. Köklendirme hormonu, ortancaların başarılı bir şekilde çoğaltma şansını artırırken, köklendirme hormonu olmadan da gayet başarılı bir şekilde üretim yapabilirsiniz. Şimdi, çeliği nemli saksı toprağına yapıştırın. Çeliği ektiğiniz saksıyı plastik bir torba ile kaplayın, poşetin çeliğin yapraklarına dokunmadığından emin olun. Çeliği ektiğiniz saksıyı doğrudan güneş ışığından korunaklı bir yere yerleştirin. Toprağı nemli kalmalı ,nemli kaldığından emin olmak için 2-3 günde bir kontrol edin.Yaklaşık iki ila dört hafta içinde, çeliğiniz köklenecektir.

Ortanca tohumla çoğaltma

İlk önce ortanca çiçekleri solmaya ve ölmeye başlayana kadar bekleyin. Gözünüz üstünde olsun ve çiçekler ölürken kağıt torbalar koyun. Sapı kesin, sonra çiçek kafasının torbada kurumasını bekleyin. Birkaç gün sonra, tohumları ölü çiçeklerden  çıkarmak için kağıt torbayı sallayın. Tohumları dikkatlice alın. Ortanca tohumlarını hasat ettikten hemen sonra ekmeye başlayabilirsiniz. Alternatif olarak, onları bahara kadar serin bir yerde saklayıp ve daha sonra ekebilirsiniz. Her iki durumda da, toprak olarak nemli, perlitli torf karışımı kullanabilir ve kapak olarak 1 cm lik toprak tercih edilir.Sera ortamına alın ve aydınlık bir alanda saklayın.Toprağı nemli tutun ve tohumları soğuk ve rüzgârdan koruyun. Normalde yaklaşık 14 gün içinde filizlenirler.

Ortancaların gübrelenmesi

Bazı temel kuralları öğrendikten sonra ortanca bakımı ve gübrelenmesi oldukça basittir. Özel olarak formüle edilmiş ortanca gübresi mevcuttur, ancak gerçekten gerekli değildir. Ortancanın en iyi gelişimi 10-10-10 yavaş salınımlı gübre kompozisyonu  ortanca besin ihtiyacını tümüyle karşılayacaktır.  Doğal olarak ortancaları beslemek  için ne kullanacağına gelince, kükürt, kompost ve turba yosununun bir kombinasyonu başarılı bir ortanca gübresi olduğu kanıtlamıştır.

 Çok fazla gübre uygulandığında gübre yanıkları oluşabilir. Yanmış görünümlü yapraklar çok fazla gübrelemenin ilk işaretidir. Ortancalar mart, mayıs ve temmuz aylarında hafif salınımlı gübre ile hafifçe gübrelenmelidirSeçtiğiniz gübre yavaş salınımlı bir türse, gübreyi harekete geçirmek için toprağı hafifçe örtmeyi unutmayın, kökler direkt gübre ile temas etmesin. Ortancaların , yaprakların sağlıklı bir şekilde yeşil kalması için hafif iki yıllık bir sıvı demir tozunu da içermelidir.

Ortancalarda renk değişimi nasıl yapılır?

Ortanca rengini değiştirmek için  kükürt veya kireç ilave edilmesine ihtiyaç vardır. Kükürt ile muamele edilen ortancalar mavi kalır veya maviye döner. Kireç  eklenenler de ise çiçek rengi pembeyle sonuçlanır ve her iki renkte de  değişiklik zaman alır. Lütfen dikkat: beyaz ortancaların rengi değişmez.

 Pembe bir ortanca fidesini alıp bahçenize diktiğinizde mavi bir ortanca ile karşılaşabilirsiniz. Ortancanın rengi toprağın pH derecesine bağlıdır. Toprağın asit seviyesi fazla ise mavi tonlarda, asit seviyesi az ise çiçekleri daha pembe tonlarda olacaktır.

Peki eğer pembe renkli ortanca çiçeğini mavi renge çevirmek isterseniz ; bitkinizin toprağına bir miktar alüminyum sülfat ilave etmelisiniz çiçeklerin rengi maviye dönecektir. Yalnızca pembe çiçekler için geçerlidir.

Bitkinizin daha doğal yollarla rengini değiştirmek istiyorsanız ilkbahar sonundan  sonbahar başı kadar olan dönemde  ayda iki defa yaprak çürüntüsü ve büyükbaş hayvan gübresi takviyesi ile mavi tonlu ortancalar elde edebilirsiniz.Açık renkli (pembe tonlarında) ortancalar elde etmek istiyorsanız bu sefer küçükbaş hayvan gübresi ile toprağınızı besleyebilirsiniz.

Ortanca renk değişimi için en uygun zaman çiçeklenmeden önce bahar aylarıdır.Bazı yetiştiriciler renk değişimi için gerekli maddeleri sonbahara kadar  uygulayabilmektedir.Bununlar beraber renk değişimi yaparken bitkilerinizi dinlenmiş kireçsiz su ile sulamalısınız.Eğer kireçli su ile sularsanız mesela mavi olan ortancalarınız zamanla pembeye dönebilir.

Ortanca hastalık ve zararlıları

Ortancalarda mor yaprak rengi normal değildir ve mantar hastalığına veya basit çevresel problemlere işaret edebilir. Fungal Hastalık Ortanca yapraklarındaki mor lekeler, bu bitkilerde yaygın bir yaprak mantarı olan cercospora  lekesinin iyi bir göstergesidir.Bu hastalık  bitkileri nadiren öldürür, ancak lekeli yapraklar erken düşer, bitki zayıflar ve canlı tomurcukların sayısı azabilir. Küçük mor-kahverengi lekeler genellikle, bitkinin tabanına yakın yerlerinde başlar, sulamayla beraber mantar diğer yapraklara sıçradıkça dışarıya ve yukarıya doğru yayılır. Leke desenleri, ilgili ortanca türüne göre değişir. Düşen yaprakları temizleyerek ve ortancayı üstten yapraklara değmeyecek şekilde sulayarak cercosporanın yayılmasını yavaşlatabilirsiniz. Ayrıca dalların üçte birine kadar bitkiyi  incelterek kanopiyi açmak, hava sirkülasyonunu artırarak sporların filizlenmesini zorlaştırır. Cercospora şiddetli ve yaygın ise, azoxystrobin, klorothalonil, mancozeb, myclobutanil veya tiofanat-metil 14 günlük aralıklarla uygulanmalıdır.Bazen botrys ve külleme de yaprakların tamamının kaplanmasına ve renk değişikliklerine sebep olabilmektedir.Etkili fungusitler ile tedavi edilmelidir.

 Fosfor Eksikliği de  Ortanca yapraklarında, morlaşmaya sebep olabilir ve  bitkinin ekildiği alanda  yeterli fosfor olmadığını söylemeye çalışıyor olabilir. Bazen, ortanca çiçek renklerini değiştirmek için eklenen maddeler de  yanlışlıkla pH'ın diğer kimyasal bileşiklerin fosforu bağlamasına ve dolaylı olarak  düşmesine neden olabilir. Bağlanan fosfor, bitkiler tarafından kullanılamaz ve kısa ömürlü besinler bırakır. Toprağın pH'ını kontrol edin - asidik topraklar, 6.0'ın altındaki pH ile, çoğu zaman alüminyumun fosforu bağlamasına izin verir, 7.0'ın üzerindeki pH'a sahip alkali topraklar, kalsiyum veya magnezyum ile bağlanabilir. Toprağın pH'ını ayarlamak, fosforu serbest bırakmanın ilk adımıdır, ancak bu birkaç haftada gözle görülebilir bir fark göstermezse, bitkinin kök bölgesine  fosforlu gübre uygulamanız gerekir

Donma ve çok aşırı rüzgarda yapraklarda kuruma ve morarmaya sebep olabilir ancak diğer durumlardan farklı olarak yaprak uçlarındaki kuruma barizdir.