Bitkilerde gübre ve gübreleme

Bitkilerde gübre ve gübreleme

Ne kadar anlatmak zor olsa da elimden geldiğince gübreleme konusunu özetleyemeye çalışacağım. Konu oldukça uzun bununla beraber gübreleme nasıl yapılır, gübre çeşitleri,gübrelemenin etkin olması için neler gerekli, gübre ne zaman verilir,gübre uygulamları ve en çok merak edilen konulardan biri yapraktan gübre nasıl verilmelidir sorularını elimden geldiğince açıklamaya çalışacağım. Sağlıklı bitkilerin büyümesine yönelik olarak, multivitaminlerin neden, nasıl ve ne zaman uygulandığı hakkında kısa açıklamalarla konuya başlayalım.

Tüm karma gübrelerde üç ana kimyasal element bulunur:
N = Nitrojen, klorofil üretimini  uyararak sağlıklı yaprak büyümesini teşvik eder.
P = Fosfor köklerin, gövdelerin, çiçeklerin ve meyvelerin güçlü gelişimini destekler.
K = Potasyum, bitkilerin gıdalarını üretmelerine , hastalıklara karşı direnç kazanmasına ve canlı renkte çiçekler oluşmasına yardımcı olur.

Bitkilerin neden gübrelere ihtiyacı vardır?

Bitki büyümesi için gerekli olan besinlerin tamamı toprakta  veya havada bulunur .Gübrelemede asıl nokta, tüm bitkilerin toprakta veya havada bulunan ana besin maddelerine erişememesidir. Her toprak tipinin  besin bileşemi farklıdır, bu nedenle  bitkinin hangi gübreyi istediğini düşünmeden önce, bir bitkinin yetiştiği toprağı düşünmeliyiz. Yoğun tarım, inşaat ve trafik gibi faaliyetler, bitkilerin kullanabileceği besinleri sınırlayarak toprak kimyasını ve yapısını değiştirebilir. Bazı durumlarda, besin maddeleri doğal olarak seçtiğimiz toprakta bulunmayabilir veya bulunan vitamin ve mineraller zamanla azalabilir. Bu nedenlerden dolayı, bizler, bitkilerin ekili olduğu topraktaki elementleri yenilemeli, değiştirmeli veya vitaminlerim emilimini arttırmalıyız.

Gübreleme , her zaman iyi sonuçlar vermez . Bitkilerinizin aşırı beslenmesi mümkündür. Çok fazla gübre zarar verebilir ve hatta bitkilerinizi bile öldürebilir. Herhangi bir gübre uygulamadan önce, mümkün ise toprağınızı ve bitki yaprağını test ettirmeli, böylece bitkinizin gereksinimlerine uygun türü ve formülü seçebilirsiniz. Bunu sağlayabilirsek, bitkilerimiz daha büyük çiçekler, daha büyük yapraklar ve daha büyük meyve ve sebzeler ile bizi ödüllendirecektir.

Hazır gübreler; tanecikli ( granül) , toz ve sıvı formatta olabilir.

Tanecikli ( Granül) gübre

 Bitkiye yavaş yavaş besin sağlar, ancak uzun ömürlü olma avantajına sahiptir. Büyük alanlarda bitki ekiminden önce tarım aletleriyle toprağa serpilebilir . Ağaçsı bitkilerin etrafına özellikle kök etrafına daire şekilde uygulanabilir ya da süs bitkilerinde olduğu gibi saksı toprağında kullanılabilir.

Toz veya Sıvı gübreler


Suda çözünebilen bu  gübreler daha hızlı etkilidir, daha hızlı emilirler ancak daha sık uygulanmalıdır.
Toz veya sıvı gübre ister sulandırılarak topraktan veya yapraktan verilebilir. Daha çok sebze ve süs bitkisi yetiştiriciliğinde granül gübrelerle beraber kullanılır.Avantajı şudur; bitki kökleri topraktan alabilmesi için sağlıklı bir kök gelişimi, herhangi bir kök hastalığının olmaması veya toprağın uygun ph değerinde olması gereklidir.Bu durumlar sağlanamadığında , toprakta bulunan besin bitki tarafından alınamaz. Özellikle Demir, Magnezyum, Çinko gibi elementlerin verilmesi açısından oldukça faydalı olur.


Tüm bitkilerin ihtiyaç duyduğu üç temel element nitrojen, fosfor ve potasyum veya N-P-K olup, bunların oranı paketin üzerindeki sayılardır. Örneğin, 20-20-20 arası etiketli genel amaçlı bir gübre, her kimyasal elementin (N, P ve K) toplam formüle ağırlıkça yüzde 20 katkıda bulunduğunu gösterir (geriye kalan yüzde 40'ı inert materyallerden ve eser elementlerden oluşur) .

Her amaç için farklı NPK oranlarında gübre üretilmiştir. Çiçek üretimini arttırmak istiyorsanız, çiçek geliştiren fosforca  yüksek olan 15-30-15 içerikli bir gübre kullanmalısınız. Çimlerinizi yeşertmek istiyorsanız, azot oranı yüksek olan 25-6-4 gibi bir karışım seçebilirsiniz. Artık nerdeyse her bitkiye özel gübreler pek çok firma tarafından üretilmekte. Gübre alırken mutlaka N-P-K oranını dikkatlice okuyarak almalısınız.

N-P-K'ye ek olarak, çoğu gübre bitki sağlığı için önemli olan iz ( eser) elementler  içerir.  Gübrelerde ana eser elementler kalsiyum, magnezyum, demir, bakır, manganez, çinko, molibden, bor ve sülfürdür (genellikle bu maddeleri ayrı ayrı satın alabilirsiniz). Bu elemantlerden herhangi biri eksikse, bir bitki karakteristik eksiklik belirtileri gösterebilir. Örneğin demir eksikliği, şelatlı demir tozuyla ( demir sülfat) kolayca düzeltilebilen kloroz (yeşil damarlı sarı yapraklar) neden olur.

Günümüzde hem organik (bitkisel ve hayvansal) hem de inorganik (kimyasal olarak türetilmiş) çok sayıda gübre çeşidi bulunmaktadır. Çoğunlukla ticari olarak üretilen inorganik gübreler olsa da, halen hayvansal ( koyun-keçi) ve ya bitkisel (kompost)organik gübrelerde  kullanılmaktadır. Hayvansal gübreler iyice yanmış olmalı ve bitkisel gübreler de usulune uygun olarak hazırlanmalıdır. Kompost yapımı uzun zaman alır ve çeşitli düzeneklere ihtiyaç vardır.İleride ayrıca konu olarak da anlatmayı planlıyorum.

Gübre nasıl seçilir ?

 Her türün avantaj ve dezavantajları vardır. Tanecikli gübre, bitkiye yavaş yavaş besin sağlar, ancak uzun ömürlü olma avantajına sahiptir. Bitki gübredeki besini kullanmadan önce su ile parçalanması gerektiği için, granül gübreler, suda çözünen tipler kadar hızlı bir şekilde toprağa sızmazlar. Suda çözünebilen gübreler daha hızlı hareket ederler fakat daha geçicidirler, yani granüler tipten daha sık uygulanmaları gerektiği anlamına gelir.

Her iki gübre çeşidi de etkilidir, dolayısıyla seçtiğiniz bitkilere hızlı ama sık sık uygulanıp uygulanmayacağı  veya uzun süreli beslenmeye bağlı olup olmadığınıza bağlıdır.

Gübre uygulanırken dikkat edilecekler

Granül ve suda çözünen gübrelerin uygulanmasının birkaç yolu vardır, ancak bunları uygularken uyulması gereken birkaç genel kural vardır. Rüzgarlı veya yağmurlu günlerde gübre uygulamaktan kaçının. Bu yanlış ve etkisiz olmasına neden olabilir. Toprak çok kuru olduğunda granül bir gübre uygulamayın , direkt köklerle temas etmesin (özellikle fidelerde) ve bitki yanmasını önlemek için uyguladıktan sonra iyice sulayın.

Gübre ne zaman verilir?

Ne zaman gübre uygulanacağını bilmek doğru gübreyi kullanmak kadar önemlidir. Gübreyi, bitkinin kullanabileceği bir zamanda uygulayamazsanız, genelde fazla yararı yoktur. Çoğu bitki ilkbaharda , yıllık olarak ( granül gübrelerin 9 ay etkili olanları )ile gübrelenmelidir. Ama uygulamadan önce mutlaka bahar yağmurlarının bitmiş olması gerekli , çünkü gübreniz erken eriyecek ve gereksiz olarak besinler toprağa karışacak, tamamı bitki tarafından kullanılamayacaktır.

Ağaçlar ve çalılar, özellikle de çiçeklenmeden önce ilkbahar başında granül gübreler ile gübrelenmelidir. Bazı ağaç fidanları sonbaharda ekilirken de gübreleme uygulanabilir.Soğanlı bitkiler sonbaharda yine ekim yapılırken granül gübre ile saksıya koyarak gübrelenebilir veya hayvansal gübrelerde kullanılabilir.

Güller genelde granül , hayvansal gübre le gübrelenmeyi severler.Gübreleme konusunda oldukça iştahlıdır. Yapraktan veya topraktan toz ve ya sıvı gübre haftalık olarak gübrelenebilir.

Yapraktan gübre nasıl uygulanır ?

Öncelikle hafatalık veya aylık beslenmesi gereken bitkilere uygun ve aldığınız ürünün etiketinde yapraktan verilmeye uygundur yazan tercihen dengeli ( 20-20-20 ) gübreler, ürünüzün seyreltme talimatına uyarak sulandırılır. Tüm bilgiler etikette yazar. Uygulamada ev için sprey şişesine konur ve damlacık olarak mümkün olduğunca ince ayarda olmalı. Mümkünse sisleme dediğimiz ayara getirilmelidir.

İlk defa uygulayacaksanız mutlaka bitki yapraklarının bir kısmında deneme yapın.Sonrasında sabah erken veya geç serin saatlerde ve yağışsız- rüzgarsız günlerde , güneş iyice doğmadan önce bitkilerinizi yaprak altları başta olmak üzere bitkinin tüm yapraklarına  hazırladığınız sulandırılmış gübreyi uygulayın.Genelde bitki bakımlarını yazarken haftada kaç kere gübreleneceğini mutlaka yazmaya çalışıyorum.İlgili bitkileri blogumdan okuyarak bu bilgiye ulaşabilirsiniz.

Ayrıca özellikle belirtmek isterim ki ; son dönemde orkidelerimi genelde yapraktan besliyorum ve artık daha sağlıklı bir şekilde beslenebiliyorlar.Bildiğiniz üzere orkidelerin kök sistemleri oldukça narin .Birde üstüne köklerde sıkıntı varsa gübre vermeniz çoğu zaman bir işe yaramıyor hatta kök sağlığını daha da bozuyor bu anlamda yapraktan gübre vermek oldukça iyi bir etki sağlıyor. Yalnız tek dikkat edeceğiniz nokta fazla spreyleme yaptığınızda yaprak aralarında sıvı birikebiliyor , bu biriken suları mutlaka peçete ile almalısınız.